SKINUTA TAJNOST SA DOKUMENATA O BOMBARDOVANJU LESKOVCA 1944.

Sa izložbe povodom 80 godina bombardovanja u Narodnoj biblioteci "Radoje Domanović" Leskovac

Sva dokumenta o bombardovanju Leskovca 1944. koja su u posedu 376. bombarderske grupe koja je učestvovala u tom bombardovanju su deklasifikovana odn. skinuta je tajnost s njih i ona su nam poslata. Po prvi put možemo videti i imena pilota aviona. U planiranju se vidi da je 376. grupa trebalo da učestvuje sa 24 aviona, ali je ipak poslala 28. Ostale tri grupe su verovatno imale još po isto toliko. Dokumenta sa originalnog mikrofilma su čitljivija nego ova na kojima stoji oznaka da su deklasifikovana, ali smemo da objavimo samo kopije na kojima je ova oznaka jasno istaknuta. Dokumenta ne kriju nikakvu tajnu o nalogodavcima bombardovanja i ko je tačno, imenom i prezimenom, informisao saveznike da u Leskovcu ima 20.000 neprijateljskih vojnika - kada je on u stvari bio prazan. To je zato što bombarderi prosto nisu dobijali sve informacije o lancu komande, dobijali su samo instrukcije o metama, gde se nalaze i šta se gađa. Istoričar 376. grupe, Edward Clendenin, koji nam je poslao sva dokumenta, potrudio se i da nam ih malo protumači.

I got my reply from AFHRA regarding classification. My original microfilm reel of files was replaced with a version that marks each image with "THIS PAGE IS DECLASSIFIED IAW EO 13526”. I’m sending a copy of a single page with this marking.  Keep it in your files in case someone asks.

Dobio sam odgovor od Agencije za istoriju vazduhoplovstva što se tiče klasifikacije. Moj originalni mikrofilm je zamenjen verzijom na kojoj je svaka slika obeležena sa "THIS PAGE IS DECLASSIFIED IAW EO 13526” (ova strana je deklasifikovana). Šaljem kopiju svake stranice sa ovom oznakom. Čuvaj to za svaki slučaj.

The next 3 are the orders to execute the plan. Note that each group is to send 24 planes not 28. The 376 did send 28 planes. I do not know how many the other 3 sent.

Sledeće tri stranice su naređenja da se izvrši plan. Vidi se da svaka grupa treba da pošalje 24 aviona, ne 28. 376. grupa je poslala 28. Ne znam koliko su ostale tri poslale.

I am not sure if you are familiar with some of the terms, but in case you are not, on the first page of the execute orders is the phrase “Initial Point” or commonly called the “IP”. This is the point in the flight path where the formation turns and heads directly towards the target. For this mission, the IP was “Prokuplje”, which is northwest of Leskovac, if my maps are correct. So your eyewitnesses should be reporting the planes came from the northwest.  

Nisam siguran koliko su ti poznati neki termini, ali ako nisu, na prvoj stranici o izvršenju naređenja stoji fraza "inicijalna tačka" koja se obično označava sa "IP". To je tačka na putanji u letu gde se formacija okreće i ide pravo ka cilju. Za ovu misiju, "IP" je bilo Prokuplje, koje je severozapadno od Leskovca, ako su moje mape tačne. Tako da su vaši svedoci trebali da vide avione kako dolaze sa severozapada.

During many interviews, crews will often refer to the time between when the planes reach the IP and the target as the most dangerous portion of the flight. First, fighter escort leave the formation and do not rejoin until after the target. Second, the planes are flying at a constant speed and direction. This gives the flak operators the opportunity to adjust their firing solutions. Third, the bombardiers are flying the plane, not the pilot. They are watching for the approach of the target via the bombsight, and have no idea what is going on around the planes. I have one interview of a navigator during this time. The navigator is also in the nose of the plane, but has nothing to do. He commented that he was kneeling behind the bombardier reading off the time to the target on his watch, and adding the editorial comment “one minute to the target, one minute to live.” Funny, right? Even facing death, humor was present.

U mnogim intervjuima, članovi posade su često prijavljivali vreme između tačke okretanja i stizanja na cilj kao najopasniji deo leta. Pre svega, pratnja bombardera napušta formaciju i ne vraća se dok se ne prođe meta. Drugo, avioni lete ujednačenom brzinom u istom pravcu. To daje protivvazdušnoj odbrani priliku da prilagodi paljbu. Treće, bombarderi upravljaju avionom, ne pilot. Oni prate kako se meta približava kroz nišan i nemaju pojma šta se dešava oko aviona. Imam intervju sa jednim navigatorom. Navigator je takođe u nosu aviona, ali nema šta da radi. Ispričao mi je kako je čučao iza bombardera očitavajući vreme do mete na svom satu, i dodajuću u beleške: "Jedan minut do mete, još jedan minut života preostao. Smešno, je l' da? Čak i oči u oči sa smrću, bilo je humora.

The next file is a list of the pilots and the planes each crew flew:

Sledi spisak pilota i aviona kojima je svaka posada letela:

The next 2 are the initial reports about the mission. This last page is one of the crew post mission (Interrogation) reports.  At the bottom is what the crew saw: (please excuse the typos).

Sledeća dva su inicijalni izveštaji o misiji. Poslednja strana je izveštaj jednog člana posade nakon misije. Pri dnu je ono što je posada videla (izvini za greške u kucanju).

Ove stranice koje Ed opisuje a na kojima nema oznake declassified su u našem posedu, ali dok ne smislimo neko rešenje, ne možemo da ih objavljujemo - za svaki slučaj. Kao što je gore rečeno, na njima nema imena nalogodavaca, ali je Edward stupio u kontakt sa profesorima sa Oxforda koji su nedavno gostovali u Americi sa predavanjem o Lorensu od Arabije. Njih je zaintrigirala ova priča o bombardovanju Leskovca i umešanosti britanskog oficira Fitzroya Macleana prema čijem planu su bombardovani gradovi u Jugoslaviji u okviru operacije RATWEEK. Za početak, poslali su nam ovaj link za pretragu o Jugoslaviji na sajtu Kraljevskog vojnog muzeja: https://www.iwm.org.uk/collections/search?query=yugoslavia&pageSize=30&media-records=all-records&style=list&filters[periodString][Second+World+War]=on

U toku godinu dana dopisivanja sa Edwardom Clendeninom dobili smo sve informacije o bombardovanju Leskovca 1944. beleške pilota, snimke iz vazduha i sve detalje planiranja i izvršenja misije i otkrili da su četnički saveznici, heroji Halijarda, pripadnici 15. armije, bili ti koji su bombardovali Leskovac na osnovu pogrešnih informacija koje su dobili od britanskih saveznika partizana sa terena, pretpostavlja se, Koče Popovića. Ovo sve zvuči dosta kontradiktorno posmatrano iz vizure današnjih ideoloških podela, ali to je ono što otkrivaju istorijska dokumenta. Ta dokumenta su bila sve vreme dostupna, ali ih niko s naše strane nije tražio. Možda žrtve konačno mogu da počivaju u miru jer niko više neće manipulisati nedostatkom informacija u dnevno-političke svrhe. Naravno, ispitaćemo i dokumenta ostalih grupa, 449., 450., i 98. bombarderske i tu ima još dosta rada, ali ono glavno je utvrđeno. Na ovaj Dan Grada, Leskovac je oslobođen nekih duhova prošlosti.